Kamień naturalny - granit, marmur, piaskowiec, marmur, łupek, trawertyn

Kamienie naturalne w ogrodzie to klasyka. Do układania ścieżek i tarasów, jak również do budowy murków lub obrzeży rabat. Jednak nie tylko na zewnątrz, ale także wewnątrz budynków istnieje wiele możliwości wykorzystania tego najbardziej naturalnego ze wszystkich materiałów budowlanych, który nasza matka ziemia sama pracowicie wytworzyła w ciągu ponad 4 miliardów lat geologicznego trwania i ewoluowania. 

Kamień naturalny w ogrodzie

Surowe, w dużej mierze nieobrobione kamienie naturalne, szczególnie dobrze wyglądają w ogrodzie. Nie tylko dlatego, że wizualnie doskonale pasują do tego małego kawałka samorodnej "natury", jaki człowiek lubi tworzyć wokół swoich siedzib, ale także dlatego, że kamienie "zrodzone" przez samą ziemię są tak trwałe i wydają się, pozornie, niezniszczalne. Stosuje się je głównie jako płytki, kostkę brukową oraz jako materiał do obramowania rabat kwiatowych. Z drugiej strony płyty z kamienia naturalnego, takie jak te używane do budowy patio, są już bardziej przetworzonymi produktami. Przede wszystkim są one celowym działaniem lepiej, niż nieobrobione kamienie na ścieżki i kwietniki, przygotowane wymiarem i kształtem.

Podczas gdy sztuczne kamienie betonowe tracą z czasem swój wizualny blask, wytrzymałe kamienie naturalne stają się z wiekiem jeszcze piękniejsze i to pomimo stałego oddziaływania czynników atmosferycznych na zewnątrz. Utrzymują piękny kolor. Ponadto, ponieważ są one wykonane w całości z tego samego materiału, a nie tylko mają cienką okładzię/powierzchnię, prawdziwe kamienie naturalne można wielokrotnie szlifować. Jednak nie wszystkie rodzaje kamienia naturalnego nadają się do stosowania na zewnątrz. Idealne są kamienie odporne na warunki atmosferyczne, a zwłaszcza na mróz, takie jak granit i bazalt, które mają stosunkowo wysoką gęstość i zwartą, twardą (również po obróbce) powierzchnię i dlatego wchłaniają tylko niewielkie ilości wody. Natomiast niektóre szczególnie szlachetne kamienie naturalne, jak np. marmur, zupełnie nie nadają się do układania na zewnątrz, ponieważ wchłaniają zbyt dużo wilgoci i bardzo szybko się odbarwiają. Klasycznym zastosowaniem kamieni naturalnych w ogrodzie jest również budowa murków z suchego kamienia. Są one budowane bez użycia zaprawy murarskiej, po prostu układając kamienie luźno jeden na drugim. Obecnie metoda suchej zabudowy jest stosowana głównie do budowy murów oporowych skarp i nasypów, ale w dawniejszych czasach często budowano również wolnostojące suche ściany. Oczywiście mury z kamienia naturalnego mogą być również budowane w konstrukcji klejonej z zaprawą.

Budownictwo i drogownictwo

W dawnych czasach z kamienia naturalnego budowano nie tylko mury ogrodowe, ale także kompletne ściany budynków. Wystarczy pomyśleć o wielu starych zamkach, kościołach i ratuszach, które często były zbudowane z piaskowca. Odkąd dostępne stały się produkowane przemysłowo, dokładne wymiarowo cegły murarskie (cegły, cegły wapienno-piaskowe, beton lekki, gazobeton), ta skomplikowana i kosztowna historyczna metoda budowlana praktycznie przestała odgrywać rolę masowego materiału budowlanego. W zakresie zewnętrznych ścian budynków kamień naturalny występuje obecnie prawie wyłącznie jako płytki licowe w wentylowanych fasadach osłonowych lub jako płytki kamienne (często ceglane lub ceramiczne), które są przyklejane bezpośrednio do muru nośnego. Najczęściej stosowanym elewacyjnym materiałem z kamienia naturalnego jest z pewnością łupek. Ta skała osadowa odgrywa również istotną rolę w pokryciach dachowych.

Kamienie naturalne mają również długą tradycję w budownictwie drogowym. Brukowane nawierzchnie z pojedynczych kamieni istniały na długo przed tym, zanim nowoczesne, znacznie równiejsze nawierzchnie z asfaltu, asfaltobetonu lub betonu zaczęły święcić triumfy. Dawne "kocie łby" z kamieni naturalnych można dziś znaleźć tylko tam, gdzie zostały specjalnie zachowane ze względu na ochronę zabytków, w strefach wyłączonych z ruchu drogowego lub na placach i w strefach dla pieszych. Nawet na tych obszarach zostały one w większości zastąpione tańszymi i bardziej dokładnymi wymiarowo cegłami betonowymi lub klinkierowymi

Płytki kamienne z kamienia naturalnego do wnętrz

Chociaż wielu osobom kamienie naturalne kojarzą się przede wszystkim z terenami zewnętrznymi, istnieje również wiele możliwości ich zastosowania we wnętrzach. Jedyna różnica polega na tym, że nie stosuje się tu zazwyczaj kamieni nieobrobionych. Chociaż płyty z kamienia naturalnego są produkowane z naturalnego materiału skalnego, są one również przemysłowo kształtowanymi, stabilnymi wymiarowo okładzinami o specjalnej obróbce powierzchni. Są one na przykład polerowane, szlifowane lub szczotkowane.

Płytki i płyty z kamienia naturalnego są uważane za szczególnie wysokiej jakości okładziny na podłogi i ściany. Ci, którzy mogą sobie na to pozwolić, chętnie stosują je np. w łazience, kuchni i przedpokoju, a także w pomieszczeniach mieszkalnych i na stopniach schodów. Marmurowa łazienka stała się praktycznie przysłowiowym synonimem luksusu. Ten szlachetny kamień naturalny do użytku wewnętrznego jest nie tylko piękny, ale również bardzo wrażliwy. Dlatego, aby uniknąć uszkodzeń i nieestetycznych przebarwień lub deformacji pokryć płytowych, należy stosować wyłącznie specjalne materiały montażowe i pielęgnacyjne dostosowane do danego materiału. Impregnowanie kamienia naturalnego jest szczególnie ważne w kuchni.

Produkty nie tylko do podłóg i ścian

Płytki lub płyty z kamienia naturalnego stosuje się we wnętrzach nie tylko na podłogi i ściany. Z doskonałym skutkiem użytkowym i estetycznym używa się je również do pokrywania parapetów okiennych lub mebli, np. stołów. W salonie służą do obudowy kominków, w łazience jako półka pod umywalkę, w kuchni jako blat roboczy, a w strefie wellness można je znaleźć np. na ławkach i obudowach wanien z hydromasażem. Gdziekolwiek użyty, wygląd i wrażenie wizualne naturalnego kamienia tworzy wyrafinowaną, specjalną atmosferę, która daje poczucie luksusu.

Płyty zewnętrzne, kamień naturalny na ścianę

W budownictwie fasada wentylowana, znana również jako fasada wentylowana od tyłu lub ściana osłonowa, jest wielowarstwową konstrukcją ściany zewnętrznej z nienośną okładziną elewacyjną, która jest przymocowana do nośnej płaszczyzny ściany w pewnej odległości od niej. Powłoka zewnętrzna chroni konstrukcję budynku przed deszczem, śniegiem, słońcem, wilgocią kondensacyjną i silnymi wiatrami, ale nie jest szczelna. Idealnie tą rolę spełnia kamień na ścianę. W celu umożliwienia odprowadzania wilgoci, która zgodnie z planem przenika z wnętrza budynku do ściany zewnętrznej, jak również wilgoci, która pojawia się w sposób nieplanowany, okładzinę zaprojektowano jako powłokę licową z otworami wentylacyjnymi. Jeżeli nie przewiduje się zwiększonego zawilgocenia ściany zewnętrznej lub nie stanowi to problemu, można również zastosować konstrukcję szczelną.

Warstwa zewnętrzna służy do ochrony przed zacinającym deszczem, promieniowaniem słonecznym, silnym wiatrem oraz uszkodzeniami spowodowanymi przez uderzenia, zwierzęta i inne czynniki fizyczne. Uzyskuje się również pewną ochronę przed występowaniem kondensacji pary wodnej. W przypadku otwartych szczelin między elementami, wiatr może przenosić drobny deszcz i śnieg za okładzinę. Z reguły jednak wysychanie następuje później szybko, zwłaszcza jeśli płytki elewacyjne zapobiegają bezpośredniemu kontaktowi deszczu napierającego na materiał izolacyjny. Okładzina elewacyjna budowana jest z najróżniejszych materiałów. Dekoracje składają się często z desek lub lameli drewnianych, kamienia naturalnego, sztucznego kamienia lub paneli ceramicznych, płytek z cegły klinkierowej, blachy (np. blacha stalowa ocynkowana lub blacha miedziana), jest używane przezroczyste lub nieprzezroczyste szkło lub materiały kompozytowe, takie jak fibrobeton i cementu włóknistego. Są nawet oferowane systemy do docelowego ekstensywnego zazieleniania elewacji.

Rodzaje kamieni naturalnych

Wiele przemawia za budowaniem z kamienia naturalnego: Kamień naturalny jest ekologiczny i nie zawiera żadnych szkodliwych substancji. Dziś jego pierwotna produkcja nie wymaga już energii i prawie wszędzie na świecie można budować z miejscowego kamienia naturalnego. Jego właściwości fizyczne, a zatem czysto użytkowe, są odpowiednio szerokie w stosunku do liczby rodzajów kamienia. Dla prawie wszystkich wymagań dotyczących materiału budowlanego praktycznie zawsze istnieje, jest łatwiej lub trudniej dostępny, odpowiedni kamień naturalny. Jest niepalny i nie wymaga impregnacji, powłok ani farb ochronnych. Zarzut, że kamień naturalny jest drogi, jest również nieprawdziwy. To poprzez jego długą żywotność, niskie koszty utrzymania prawdziwie długoterminowa inwestycja. Ten materiał budowlany jest wszędzie łatwo dostępny na rynku, pomimo wyraźnej tendencji do preferowania na tymże rynku tańszych produktów.

Kamienie mają również jedyne w swoim rodzaju, niepowtarzalne walory estetyczne. Każdy z nich jest unikalny, jedyny w swoim rodzaju. Istnieje tak wiele różnych kolorów, struktur i powierzchni, tak, że architekci często znajdują się w rozterce decyzyjnej. Dlatego należy lub chociaż warto znać podstawowe cechy wyróżniające, procesy powstawania, właściwości fizyczne, przykłady zastosowań i warianty konstrukcyjne.

Kamienie naturalne dzielą się na trzy kategorie w zależności od ich wieku i sposobu, w jaki zostały uformowane:

• Skały magmowe, takie jak granit, stanowią najstarszą grupę kamieni naturalnych i powstały np. ze stopionej lawy. Skała magmowa jest uważana za szczególnie twardą i gęstą. Najstarszy jak dotąd kamień granitowy został znaleziony w meteorycie, powstał 4,53 miliarda lat temu.

• Osady lub skały osadowe, takie jak wapień i piaskowiec, pochodzą z nowszego okresu formowania geologicznego i powstały z osadów na lądzie lub w wodzie. Skały osadowe są znacznie bardziej miękkie niż skały magmowe. Wiek najczęściej eksploatowanych złóż wapienia sięga jednak nawet 600 milionów lat.

• Skały metamorficzne, takie jak łupek lub marmur, obejmują rodzaje kamieni, które składają się ze skał osadowych, a następnie zostały poddane innemu procesowi transformacji. Powstają w wyniku oddziaływania wysokiego ciśnienia i/lub wysokiej temperatury podczas formowania się łańcuchów górskich. Te typy skał należą do najnowszej epoki geologicznej. Taki np. łupek pochodzi sprzed ok. 350 do 400 milionów lat

Najważniejsze i najczęściej stosowane w budownictwie rodzaje kamieni naturalnych.

Granit.

Granit jest skałą głębinową i zazwyczaj jest wydobywany w większych, sąsiadujących ze sobą złożach. Kompleksy skalne zostały odsłonięte w wyniku erozji nadległych warstw skalnych na przestrzeni milionów lat. Skała ta jest dostępna prawie na całym świecie. W Polsce granity występują na powierzchni ziemi na Dolnym Śląsku i Ziemi Kłodzkiej oraz w Tatrach, natomiast w głębokim podłożu również w pasie od Zawiercia do Krakowa i w północno-wschodniej Polsce. Masywy dolnośląskie, to: masyw karkonoski, masyw strzegomski, masyw strzeliński, masyw kłodzko-złotostocki, masyw kudowski, masyw Żulowej. Obecnie granity eksploatowane są z masywów: karkonoskiego, strzelińskiego i strzegomskiego (Strzegom-Sobótka), natomiast w przeszłości wszystkie granity były wydobywane w niewielkich kamieniołomach.

Granity to wg Wiki definicji głębinowa kwaśna skała o budowie jawnokrystalicznej, zbudowana z kwarcu, skalenia potasowego i plagioklazu oraz biotytu. Jego szczególne właściwości to duża twardość, odporność na ścieranie i wysoka odporność chemiczna. Ze względu na dostępność dużych bloków, łatwość cięcia i polerowania, walory estetyczne oraz wytrzymałość i kwasoodporność jest używany w budownictwie jako kamień budowlany (bloki, krawężniki, kostka, grys) i dekoracyjny (płyty okładzinowe).

Granit jest często wykorzystywany do pokrycia podłóg, podłogowych powierzchni użytkowych w miejscach o dużym natężeniu ruchu, na przykład w pasażach handlowych, na dworcach kolejowych, a nawet na lotniskach. Oprócz produkcji płyt i płytek do wnętrz, granit jest również poszukiwanym kamieniem do układania nawierzchni w miejscach publicznych. Podczas gdy w dawnych czasach pokrycia granitowe były trudno dostępne ze względu na wysokie koszty obróbki, obecnie są one dostępne w handlu po stosunkowo niskich cenach dzięki nowoczesnym zakładom produkcyjnym i technologii cięcia diamentowego.

Wapień

Wapienie należą do grupy skał osadowych, np. osadów w korytach rzek lub z dna morskiego. Złoża wapieni występują na całym świecie i zazwyczaj rozciągają się na większych obszarach. W Polsce powierzchniowo odsłaniają się głównie w Górach Świętokrzyskich, Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, Pagórach Chełmskich, na Lubelszczyźnie i Roztoczu, a także w Tatrach, Pieninach i w wielu miejscach lokalnie w Sudetach. Na naszym rynku dostępne są wapienie z Niemiec, Francji, Włoch, Hiszpanii i Turcji.

Kamienie wapienne mają prawie takie same właściwości techniczne jak okładziny marmurowe. Wiele wapieni nosi handlową nazwę marmurów, zatem należy dokładnie sprawdzić, co ewentualnie kupujemy. Ich głównym składnikiem mineralnym jest kalcyt. Kalcyt jest minerałem z grupy węglanów. Ma stosunkowo niską odporność mechaniczną i chemiczną, dlatego wapień jest bardzo wrażliwy na zarysowania (w skali twardości Mohsa kalcyt zajmuje 3 miejsce). Kalcyt w czystej postaci jest bezbarwny, ale może być również biały lub kremowy. Dodatek różnych substancji pomocniczych, głównie tlenków metali, może również prowadzić do uzyskania odcieni beżowych, czerwonych lub brązowych.

Głównym obszarem zastosowania kamienia wapiennego jest wykańczanie wnętrz. Kamienie są tam wykorzystywane głównie jako okładziny podłóg, ścian i schodów, a także parapety okienne. Produkowane są w postaci płyt, płytek, arkuszy lub wielkoformatowych elementów gotowych o różnych grubościach. Ich wygląd jest najczęściej w spektrum kolorów o odcieniach ziemi. Ewentualne zarysowania można w razie potrzeby zeszlifować na miejscu. Ostatnio coraz częściej wapienie oferowane są z powierzchnią szczotkowaną.

Marmur

Złoża marmurów to dawne masywy wapienne, które w wyniku ruchów tektonicznych skorupy ziemskiej (skały metamorficzne) osiągnęły większe głębokości. Tam dawne osady poddane zostały działaniu wysokiego ciśnienia i wysokiej temperatury, dzięki czemu nastąpiła metamorficzna przemiana surowców mineralnych. Jednym z najbardziej znanych na świecie obszarów wydobywczych jest Carrara

Włoszech, w regionie Toskania, w prowincji Massa-Carrara. Obok tych ze złóż włoskich, szczególnie poszukiwane są greckie, portugalskie i tureckie odmiany marmuru.

Wypolerowany na połysk

Okładziny i wykładziny marmurowe mają zazwyczaj polerowane powierzchnie, aby uzyskać połysk i dużą intensywność kolorów. Ponieważ marmur składa się prawie wyłącznie z minerału kalcytu (twardość 3 w skali Mohsa), jego powierzchnia jest stosunkowo wrażliwa na zarysowania. Tak zwany proces krystalizacji umożliwia utwardzenie powierzchni poprzez przemianę mineralną. Wykładziny podłogowe, które wykazują większe oznaki zużycia, można zawsze miejscowo przeszlifować i w razie potrzeby ponownie wypolerować. Marmur ma zazwyczaj jasną barwę. Wiele skał dostępnych na rynku pod nazwą marmur nie jest marmurem w sensie geologicznym: Na przykład odmiany o barwie beżowej często składają się z wapieni pochodzenia osadowego, a odmiany zielone to zazwyczaj tzw. serpentynity.

Płytki z marmuru, dekoracje do wnętrz i na zewnątrz

Tradycyjną metodą instalacji jest montaż w formie płytki/arkusza. Obecnie jednak wiele rodzajów marmuru oferowanych jest również w formie płytek. Ponieważ marmur jest często półprzezroczysty, należy go układać przy użyciu białych klejów. Kamień jest stosowany głównie wewnątrz pomieszczeń jako okładzina ścian, podłóg lub schodów, ale różne rodzaje mogą być również układane na zewnątrz. Tam jednak kamień jest znacznie mniej odporny w porównaniu ze skałami krzemianowymi.

Klasyczny materiał w aranżacji wnętrz

Marmur to klasyka w aranżacji wnętrz, która ma bardzo wszechstronne zastosowanie. Stosuje się go na podłogach i ścianach lub jako okładziny drzwiowe. Wnosi do wnętrza szczyptę, a nawet całkiem dużą dozę elegancji jako blat roboczy w kuchni, jako miejsce do przechowywania w łazience lub jako mebel, oprawa oświetleniowa i dodatek. Ponieważ marmur jest delikatnym i wymagającym konserwacji materiałem, jest on dość podstępnie naśladowany i podrabiany przez producentów, szczególnie jako wykładzina podłogowa, tak jak płytki gresowe.

Piaskowiec

Piaskowiec należy do grupy skał osadowych. Ponieważ piaskowiec jest jednym z najbardziej tradycyjnych kamieni naturalnych, wiele projektów budowlanych realizowanych jest zazwyczaj z użyciem regionalnie występujących odmian piaskowca. W Polsce jest sporo działających kamieniołomów tego kamienia. Jego import jest stosunkowo rzadki i ogranicza się głównie do kilku odmian z Indii i Włoch.

Istnieją różne rodzaje piaskowców. Poza kolorem różnią się one zasadniczo sposobem, w jaki są połączone ich ziarna. Ponieważ w trakcie diagenezy - geologicznego procesu konsolidacji - odczyn, spoiwa, jak również jego ilość były bardzo zróżnicowane, piaskowce posiadają bardzo szerokie spektrum charakterystyk technicznych i właściwości użytkowych. Z tego powodu badania inżynierii skalnej są niezbędne w okresie poprzedzającym podjęcie zastosowań tego kamienia budowlanego. Ze względu na wysoką szorstkość powierzchni, w przypadku wykładzin podłogowych należy się spodziewać szybkiego ciemnienia powierzchni.

Piaskowiec jest często używany do masywnych elementów budowlanych, takich jak ościeża okienne i stopnie blokowe. Piaskowce o spoiwie gliniastym są stosowane głównie w kamieniarstwie i rzeźbiarstwie ze względu na ich łatwą obrabialność. Piaskowce o spoiwie kwarcytowym mają większą odporność na ścieranie i dlatego nadają się szczególnie do obszarów, które są narażone na większe obciążenia mechaniczne. W przypadku zastosowania jako wykładzina zewnętrzna, mech i algi powinny być jak najszybciej usunięte, ponieważ zmniejszają one odporność na poślizg. Ponadto kwaśne produkty ich przemiany materii mogą prowadzić do rozluźnienia wiązań między ziarnami.

Łupek

Złoża łupków powstały z pokładów najdrobniejszych minerałów ilastych. Z biegiem czasu te minerały ilaste zostały w różnym stopniu przekształcone metamorficznie, tak że poziomy łupków nie odpowiadają zasadniczo sekwencji warstw osadowych. Łupki ilaste różnego wieku w Polsce występują w Karpatach fliszowych, w Tatrach, w zagłębiu górnośląskim, w Sudetach, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz w głębokim podłożu Niżu Polskiego Do tego dochodzi import z wielu różnych krajów: Włochy, Hiszpania, Portugalia, Indie, Brazylia i Chiny.

Pokrycia łupkowe mają zazwyczaj powierzchnie chropowate. Najczęściej spotykane formaty to 30 x 30 cm, 40 x 40 cm i 60 x 30 cm. Spośród wszystkich skał, łupek ma najwyższe wartości wytrzymałości na rozciąganie przy zginaniu. Są one trzy do czterech razy wyższe w porównaniu do granitu. Kolejną cechą szczególną łupka jest jego naturalna hydrofobowość, która sprawia, że jego powierzchnia nośna jest odporna na działanie wody. W budownictwie to bardzo poszukiwana i cenna właściwość. Dodatkowo ta wodoodporna właściwość na widocznej powierzchni ma pozytywny wpływ na podatność na zabrudzenia, chociaż ta sama właściwość może również prowadzić do problemów z przyczepnością zaprawy do układania. Z tego powodu podczas montażu należy zastosować środek wiążący. Ponadto należy zadbać o oczyszczenie spodniej strony przed montażem, ponieważ przylegający szlam szlifierski działa jak film rozdzielający i tym samym zmniejsza przyczepność spoiwa. Łupek łatwo ulega zarysowaniom, dlatego już po krótkim czasie użytkowania pojawiają się na nim rysy, które jednak nie są zwykle uważane za uciążliwe.

Ze względu na swój naturalny, 'łupany' wygląd, łupek nadaje się do prawie wszystkich zastosowań, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynków. W przypadku stosowania na zewnątrz, użytkownik powinien być świadomy, że łupek z czasem ulega rozjaśnieniu, co nie stanowi negatywnego efektu wizualnego. Do przywracania naturalnego, ciemnego koloru można stosować specjalne oleje do łupków. Łupek jest stosowany w formacie płyt jako materiał podłogowy, stopnie schodów, materiał ścienny/fasadowy i do pokryć dachowych, a także jako kamień kamieniołomowy do produkcji okładzin lub suchego muru.

Trawertyn

Trawertyn, nazywany czasami również alabastrem egipskim, charakteryzuje się relatywnie dużą porowatością powierzchni. Występują one w różnych wielkościach i ilościach. W zależności od obszaru zastosowania, możliwe jest również zastosowanie fabrycznej eliminacji porowatości poprzez wypełnienia na bazie cementu lub żywicy epoksydowej. Trawertyn jest skałą węglanową, która, podobnie jak marmur, ma niską odporność na kwasy. Poza włoskimi odmianami handlowymi, w Polsce starsze trawertyny występują w okolicach Krzeszowic, młodsze trawertyny z okresu jury wydobywane są w rejonie Działoszyna, natomiast najmłodsze trawertyny neogeńskie znajdziemy w okolicy Krakowa, w Tatrach i na Podhalu.

Trawertyn jest doskonałym materiałem budowlanym, o czym świadczy wiele starych budowli - prawie wszystkie historyczne budynki w Rzymie są zbudowane z trawertynu. Na zewnątrz należy stosować wyłącznie niewypełnioną formę z otwartymi porami. W przypadku stosowania jako wykładziny podłogowej wewnątrz pomieszczeń, sensowne jest zastosowanie wypełniacza. Z reguły fabryczne szpachlowanie wykonuje się przy użyciu zapraw cementowych. W padającym ukośnie świetle wypełnienia te wyróżniają się jako matowe obszary na wypolerowanych powierzchniach.

Jeśli pożądany jest ciągły połysk, konieczne jest wypełnienie żywicami epoksydowymi. Wypełnienia takie wiążą się z dodatkową ceną w porównaniu z wypełnieniami cementowymi i muszą być zamawiane oddzielnie u producenta. Nie jest jednak bezwzględnie konieczne instalowanie kamienia z polerowaną powierzchnią; również z normalnie szlifowaną powierzchnią wygląda on bardzo atrakcyjnie.

Dekoracje, płytki kamienne powszechnie stosowany wybór aranżacji - podsumowanie

Kamień naturalny we współczesnym budownictwie lądowym i wodnym jest ciągle w wielkich ilościach i powszechnie stosowany. Jednak od czasu rozpoczęcia przemysłowej i następnie błyskawicznie szybko rozwiniętej wielkoprzemysłowej i masowej produkcji stali konstrukcyjnej, został już tylko materiałem uzupełniającym, rodzajem wszechstronnego, ale tylko dopełnienia najważniejszego dzisiejszego materiału budowlanego: betonu i betonu zbrojonego – najpowszechniej na świecie używanego kompozytu. Ale o nich w kolejnych opowiadankach.

Zdjęcie Sala marmurowa w gmachu Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach Autorstwa Lestat (Jan Mehlich) put it under GFDL and Creative Commons Attribution ShareAlike 2.5